سهم ناچیز ایران در نمایشگاه بین المللی کتاب گوتنبرگ

نمای عمومی نمایشگاه کتاب گوتنبرگ

این گزارش در سایت بی بی سی فارسی هم با ویرایش خاص آن رسانه منتشر شد.

بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب گوتنبرگ در حالی برگزار شد که بزرگ ترین جامعه ی مهاجر تحصیل کرده و پیشتاز در سوئد- به استناد تازه ترین سخنان وزیر همپیوستگی سوئد «اریک اولن هاگ» از حزب لیبرال مردم - سهم بسیار ناچیزی از دومین فرصت بزرگ جهانی پس از نمایشگاه کتاب فرانکفورت در حوزه ی کتاب، نشر و فرهنگ را کسب کرد. برنامه های این نمایشگاه با موضوع ایران متمرکز بر چندسخنرانی ،شعر خوانی و ارایه ی محدود چند عنوان کتاب بود.

 یازده نویسنده، شاعر و روزنامه نگار ایرانی در میان صدها چهره ی ادبیات، نشر و رسانه ی دعوت شده از سراسر جهان فرصت پیدا کردند تا آثار ادبی و دیدگاه های خود را معرفی و ارایه کنند.

نامدار ناصر،سهراب رحیمی، مرجانه بختیاری،صدیقه وسمقی، نعیمه دوستدار، نسرین مدنی، رضا حاجی حسینی، آتنا فرخزاد و خشایار نادره وندی همگی ساکن سوئد هستند که در کنار گلناز اسفندیاری روزنامه نگار مقیم آمریکا و در غیبت اهالی ادبیات داخل در این مهم شرکت داشتند.

در نخستین روز نمایشگاه، نامدار ناصر،سهراب رحیمی و مرجانه بختیاری به دعوت کانون نویسندگان سوئد با برنامه ی معرفی کتاب و شعر خوانی تازه ترین آثار خود را معرفی کردند.

مرجانه بختیاری نویسنده ی ایرانی تبار ساکن مالمو در غرفه ی کانون نویسندگان سوئد دقایقی را با مخاطبان و علاقمندان به آثارش سپری کرد.

این نویسنده ی جوان با انتشار رمان های مختلف در جامعه ی کتابخوان سوئد سال هاست که به نامی آشنا بدل شده. جایزه‌ی "لارش آلین" در سال 2012، جایزه ادبی سال 2009 از سوی مرکز آموزش سوئدABF از عمده موفقیت های او هستند.

سهراب رحیمی در حال امضا کتاب خود برای علاقمندان

سهراب رحیمی شاعر، نویسنده و مترجم در نخستین برنامه ی خود تازه ترین دفتر شعرش با نام "سفر ناگزیر" منتخبی از 4 دفتر شعر و به زبان سوئدی را معرفی کرد. او در این برنامه میهمان کانون نویسندگان سوئد بود.

این شاعر و مترجم همچنین در برنامه ی اتاق شعر نمایشگاه کتاب گوتنبرگ شعر خوانی داشت. این برنامه از سوی انجمن شاعران و ناشران شعر سوئد بیست و پنج سال پیش برقرار شده است.

به قلم این عضو کانون نویسندگان سوئد تاکنون 20 کتاب  و ده ها مقاله و نقد منتشر شده که  می توان به 4 دفتر شعر فارسی، 2 دفتر شعر به زبان سوئدی، یک رمان و چند ترجمه مختلف اشاره کرد.

سهراب رحیمی در این نمایشگاه دو اثر ترجمه از زبان فارسی به سوئدی داشت که معرفی و ارایه شدند؛ منتخب آثار نعیمه دوستدار و رمان "مجرمان بی‌ گناه" از امید محمودی نویسنده ی جوان افغان که این کتاب جایزه کتاب سال سوئد را در نمایشگاه بیست و نهم از آن خود کرد.

در گفتگوی کوتاه با سهراب رحیمی او اهمیت نمایشگاه کتاب گوتنبرگ را مورد توجه قرار داد و گفت : این نمایشگاه سی سال قدمت دارد و به جهت گستره، تعداد غرفه، عناوین کتاب، سمینارها و شرکت کنندگان پس از نمایشگاه فرانکفورت دومین نمایشگاه کتاب بزرگ در جهان به حساب می آید و در اسکاندیناوی و شمال اروپا پیشتاز و منحصر به فرد است.

این نویسنده و مترجم ایرانی که از بیست و هفت سال پیش ساکن سوئد است به روند نزولی حضور ایران در نمایشگاه کتاب گوتنبرگ اشاره کرد و گفت : از سه سال پیش دیگر ناشران ایرانی چه از داخل ایران و چه از سوئد و یاسایر نقاط اروپا در نمایشگاه حضور پیدا نکرده اند.

رحیمی پیش تر منتخب اشعار توماس ترانسترومر، شاعر و مترجم سوئدی برنده جایزه نوبل ادبی سال ۲۰۱۱ را به فارسی منتشر کرده است.

نامدار ناصر در غرفه کانون نویسندگان سوئد

نامدار ناصر مترجم، نویسنده و شاعر ایرانی مقیم سوئد هم میهمان دیگر کانون نویسندگان سوئد بود که سخنان خود را با عنوان ادبیات کلاسیک فارسی - سرچشمه ای پایان ناپذیر ارایه و کتاب" گلچینی از ادبیات کلاسیک فارسی " تازه ترین ترجمه ی خود را با خواندن بخش هایی از آن معرفی کرد.

نامدار ناصر یکی از  شاعران،نویسندگان و مترجمان گزیده کار و پرتلاش ایرانی ساکن گوتنبرگ سوئد است.  از جمله آثار او که مورد توجه قرار گرفته می توان به ترجمه ی شاهنامه به سوئدی و ترجمه ی کتاب "پیرمردی در سقف" سفرنامه ی دو روزنامه نگار سوئدی به ایران اشاره کرد. از این نویسنده چند کتاب داستان و شعر با دیگر نویسندگان و نیز چند دفتر شعر به فارسی و سوئدی هم در دسترس است .

همچنین نامدار ناصر ترجمه ی همزمان برخی برنامه ها از فارسی به سوئدی را به انجام رساند.

مردم ایران را فراموش نکنید!

گلناز اسفندیاری در نمایشگاه کتاب2013 گوتنبرگ

یکی از برنامه های روز نخست نمایشگاه، گفتگوی کریستین برونبرگ رییس شورای هنر سوئد و دارنده ی عنوان "روزنامه نگار بزرگ سوئد" در سال 2004 با گلناز اسفندیاری روزنامه نگار ایرانی ساکن آمریکا بود.

این گفتگوی دوجانبه با عنوان " نشر در زیر فشار" به بررسی سانسور و شرایط کار نویسندگان و روزنامه نگاران در ایران پرداخت. همچنین برنامه در بخش دوم تمرکز داشت بر انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری ایران.

گلناز اسفندیاری شرایط نشر و روزنامه نگاری در ایران به ویژه 8 سال دولت محمود احمدی نژاد را مورد توجه قرار داد، فشارها و تهدیدهای مختلف و بسیار بر روزنامه نگاران در داخل و خارج به ویژه تهدید خانواده های کارکنان بی بی سی فارسی و رادیو فردا را برشمرد، در بخشی از سخنان خود به نقش رسانه های تعاملی و شبکه های اجتماعی اشاره کرد و بازخوردهای بهره گیری جواد ظریف وزیر خارجه  دولت روحانی از  فیسبوک را شرح داد و در بخشی از سخنان خود گفت: تمام اخباری که از ایران می رسد اخبار منفی و ناخوشایند هستند در واشینگتن تعریفی که از ایران دارند محدود می شود به چند روحانی با بمب های اتمی که این چهره ی واقعی ایران و مردم ایران نیست. مردم ایران را فراموش نکنید!"

اسفندیاری در دیگر برنامه ی خود که در روز جمعه برگزار شد به پرسش های رییس قلم سوئد (Svenska PEN ) پاسخ داد. او در این گفتگو  زوایای دیگری از شرایط فرهنگی- رسانه ای و سیاسی – اجتماعی در ایران به ویژه تحولات پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی را بررسی کرد. در بخشی از این گفتگو رییس انجمن قلم سوئد به وضعیت حسین درخشان بلاگر ایرانی و فراز و نشیب های پیش آمده برای او اشاره کرد.  

 آزادی بیان  و شرایط نوشتن در ایران

نامدارناصر،نسرین مدنی،نعیمه دوستدار، گلنازاسفندیاری و صدیقه وسمقی

میزگردی با حضور نویسندگان زن ایرانی صدیقه وسمقی٬ نسرین مدنی، نعیمه دوستدار و اجرای گلناز اسفندیاری روز پنجشنبه بیست و شش سپتامبر برگزار شد.

صدیقه وسمقی در مقایسه شرایط نویسندگی در ایران و سوئد گفت : با شرایط سختی در ایران مواجه هستیم. انتشار آثار هنری و ادبی به ویژه آثار قلمی با موضوع سیاسی و اعتراضی با محدودیت های بیشتری روبرو هستند. از جمله آثار خودم که انتقاد به قرائت رسمی از اسلام در ایران است امکان انتشار نداشته اند.

نعیمه دوستدار پرسش را با تمرکز بر "خودسانسوری"پاسخ گفت وتاکید کرد در ایران زنان و کودکان همیشه در معرض سانسور هستند.

این نویسنده و روزنامه نگار ایرانی که به تازگی در کشور سوئد اقامت گزیده افزود: حتی اگر کتاب و یا اثری از سوی و زارت ارشاد هم مجوز گرفته و منتشر شده باشد امکان پوشش رسانه ای آن هم به دلیل سانسور حکومتی و هم خودسانسوری ناشی از فشار و محدودیت موجود ممکن نیست.

نسرین مدنی سانسور زنان و "زنانه نویسی" در ادبیات، فرهنگ و هنر ایران را مورد توجه قرار داد و گفت: در این فضا ما شاهد هستیم مادرانه های مادر نسبت به فرزند پسر او به تیغ سانسور گرفتار میشوند.

وی در بخش دیگری به جرم داشتن کتاب های برخی نویسندگان در کتابخانه های شخصی را مورد توجه قرار داد و گفت: من تا زمان خروج از ایران کتاب سلمان رشدی را نداشتم تا بتوانم آن را به عنوان یک منتقد مورد نقد و بررسی قرار دهم.

نسرین مدنی در ادامه به حذف و تغییر نقاط عطف رویداد های تاریخی در کتب درسی در ایران اشاره کرد و گفت : تمام تاریخ جنگ دوم جهانی محدود به بمباران اتمی آمریکا در ژاپن است و  شما هیچ جمله ای در مورد کشتار اقلیت ها و یهودیان یا واقعه ی هلوکاست نمیتوانید در این کتاب ها پیدا کنید.

در بخش دوم این میزگرد گلناز اسفندیاری نظر شرکت کنندگان را به رویدادها و چشم انداز آینده پس از انتخاب حسن روحانی معطوف کرد.

صدیقه وسمقی جامعه ی جوان ایرانی را  در ذات همواره خواستار تغییر و امیدوار ارزیابی کرد و گفت: محدودکردن این جامعه ی جوان و تحول خواه از سوی هر سیستمی بسیار دشوار است.

این پژوهشگر میهمان دانشگاه اوپسالا با بررسی جنبش ها و خیزش های تاریخ معاصر در ایران افزود: در همین 16 سال گذشته ایران با دو جنبش بزرگ مواجه بوده جنبش اصلاحات در 1997 و جنبش سبز در 2009. که تلاش حکومت برای سرکوب طولانی مدت این حرکت ها ممکن نشد و یکی از پی دیگری آمد.

وسمقی انتخاب اخیر حسن روحانی را هم جنبشی دیگر و رای به تغییر ارزیابی کرد و تاکید کرد: روحانی با شعار تغییر آمد و مردم به این شعار رای دادند. من امیدوارم روحانی شعار خود را عملی کند و مردم هم به دنبال تحقق این شعار باشند.

در مقابل نسرین مدنی امیدی را برای آینده ی ایران با شرایط فعلی متصور نشد و گفت: تغییر ها در سطح هستند. فراموش نباید کرد در انتخابات اخیر بیش از 13 میلیون نفر رای ندادند . اینک تنها زندانیان سیاسی اصلاح طلب آزاده شده اند نه همه ی زندانیان.

وی افزود: اگر روحانی موفق به حذف کامل سانسور، جلوگیری از تحریف تاریخ و ترور اقلیت ها( بهائیان) شود می توان اندک امیدی داشت.

نعیمه دوستدار هم در پاسخ به این پرسش گفت: تصور نمی کنم رای به روحانی و انتخاب او تغییر مهمی در جامعه ایجاد کند. اگر چه این انتخاب نشان از خواست مردم برای تغییر بود اما این تغییر در سطح خواهد بود نه در عمق.

 میزگردی با عنوان چرا مریم (مقدم)سکوت کرد؟

روز شنبه بیست و هشت سپتامبر هم میزگردی با عنوان "چرامریم (مقدم )مجبور به سکوت است" همراه با پخش فیلمی در مورد این بازیگر ایرانی – سوئدی که پس از جشنواره ی کن و سفر به ایران بازداشت، بازجویی و با توقیف پاسپورت مواجه شده است هم از دیگر برنامه های نمایشگاه کتاب با موضوع ایران بود.

در این برنامه  یاکوپ لوندستروم فیلم ساز سوئدی، یوناس هولمبری مدیر بخش بین الملل جشنواره ی فیلم گوتنبرگ و ماریا هدبوری بازیگر سینمای سوئد شرکت کرده و خواستار آزادی  همکار ، همشهری و دوست خود شدند.

چند هفته پیش از این بیانیه ای در پشتیبانی از مریم مقدم خطاب به جامعه ی هنری جهان و مقامات ایرانی از سوی پنج چهره ی سینمایی و فیلم ساز سوئدی منتشر شد. مریم مقدم بازیگر فیلم "پرده" اثر مشترک کامبوزیا پرتوی و جعفر پناهی است.

اگر برگشتم نمایش "آنکه گفت آری و آنکه گفت نه " را بر صحنه خواهم برد

رضا حاجی حسینی وضعیت نمایش در ایران را بیان کرد

برسی "شرایط نمایش در ایران" موضوع گفتگوی میان استینا اُسکارسون رییس نمایش های رادیو سوئد با رضا حاجی حسینی بود.

رضا حاجی حسینی در بیان شرایط نمایش در ایران سبک برتولت برشت در تئاتر ایران را غالب ترین دانست و در ادامه تصریح کرد "هیچ دوره ای در نمایش ایران را نمی توان بدون سانسور دانست".

این دانش آموخته ی هنر نمایش در واکنش به رابطه ی سانسور و خلاقیت که در این گفتگو بیان شد گفت: این سخن دقیقا تحلیل سیستم سانسور حاکم بر ایران است.

حاجی حسینی که میهمان شورای عالی فرهنگ و هنر سوئد در نمایشگاه بین المللی کتاب گوتنبرگ بود در پایان ساختار و شکل های فعالیت های نمایشی در ایران را مورد اشاره قرار داد.

وی در پاسخ به این پرسش که اگر نمایشی را  در آینده و در ایران بر روی صحنه ببرد کدام خواهد بود؟ گفت: "آنکه گفت آری و آنکه گفت نه " که این پاسخ او مورد توجه مدیر بخش نمایش های رادیو سوئد و شنوندگان حاضر قرار گرفت.

رضا حاجی حسینی به همراه همسر خود نعیمه دوستدار اینک به میهمان پروژه ی نویسندگان سرزمین آزاد در سوئد هستند.

این پروژه سال هاست که اهالی فرهنگ، هنر و ادب از سراسر جهان که در سرزمین های خود با مشکل سانسور و اختناق مواجه هستند را میزبانی میکند.

از دیگر برنامه های نمایشگاه کتاب گوتنبرگ با تمرکز بر ایران می توان به شعرخوانی های صدیقه وسمقی،نعیمه دوستدار، آتنا فرخزاد در روز جمعه 27 و خشایار نادره وندی در روز شنبه 28 سپتامبر اشاره کرد.

در حاشیه ی این مراسم برخی رسانه های سوئد گفتگوهای اختصاصی با این میهمانان انجام دادند. از جمله تلویزیون آموزشی سوئد (UR ) با نعیمه دوستدار و روزنامه ی هلسین بوری داگبلادت  با سهراب رحیمی می توان اشاره کرد که تا تنظیم این گزارش گفتگو های خود را منتشر کردند.#

فرشید فاریابی/ گوتنبرگ سوئد