توجه ویژه به ایران در کنفرانس آزادی بیان شهر اوپسالا

اوپسالا / سوئد:

تقی رحمانی در پانل آزادی بیان در خاورمیانه

کنفرانس بین المللی"آزادی بیان – چشم‌انداز وابتکارات"در اوپسالا قدیمی‌ترین شهر دانشگاهی سوئد و کشورهای اسکاندیناوی و به مناسبت 200 سال جنبش دموکراسی خواهی این شهر، در روز های 12 و 13 فوریه برگزار شد.

 این کنفرانس به پیشنهاد و ابتکار صدیقه وسمقی پژوهشگر ایرانی و نویسنده ی میهمان شهر اوپسالا و از سوی انجمن فرهنگی شهر اوپسالا سازمان یافت، و با پشتیبانی نهادهای مختلف از جمله "شورای هنر سوئد" برگزار شدکه در آن توجه خاصی هم به موضوع ایران و چشم‌انداز جنبش دموکراسی‌خواهی ایران از جنبه‌های مختلف شد.

روسا و نمایندگان بنیادهای کوشنده در امر آزادی بیان اروپا از جمله گزارشگران بدون مرز سوئد، پن سوئد، نمایندگان بنیادجهانی ICORN از کشورهای سوئد و نروژ، نمایندگانی از پارلمان اروپا، بنیادهنر و موزه‌های آزاد از دانمارک، کمیته‌ی پشتیبانی از نویسندگان زندانی انگلستان، بنیاد کتابخانه‌های سوئد، بنیادجهانی مدارس درخطر از نروژ، اساتید و پژوهشگران دانشگاهی، روزنامه‌نگاران، نویسندگان و هنرمندان صاحب سبک و اثر در حوزه آزادی‌بیان و حقوق‌بشر در این کنفرانس سخنرانی های خود را ارایه کردند.

علاوه بر نشست‎هایی که با شرکت برخی چهره‌های ایرانی،با تمرکز برموضوع آزادی ‌بیان در ایران برگزار شد، برخی از سخنرانان و نشست‌ها نیز بر وضعیت آزادی بیان، سانسور و سرکوب در ایران توجه کردند، از جمله سخنرانی "یوناتان لوندویست" رییس گزارشگران‌بدون‌مرز سوئد که با تمرکز بر گزارش اخیر سازمان گزارشگران بدون مرز ارایه شد، "اولا لارسمو" رییس انجمن قلم سوئد و بخش مهمی از سخنرانی "آزادی بیان و رسانه های اجتماعی" که نمونه های مختلفی از جنبش سال 2009 ایران و تلاش‌های شهروندخبرنگان و مبارزه ی آنها با سرکوب رسانه های اجتماعی را بیان کرد.

تعامل جوامع مدنی غرب و  ایران برای رسیدن به آزادی ضروری است

نشست "آزادی بیان در خاورمیانه" با حضور حمدی‌حسن پژوهشگر مسائل جهان عرب ساکن سوئد، صدیقه‌وسمقی دین پژوه ساکن سوئد و تقی‌رحمانی تحلیلگرسیاسی ساکن فرانسه برگزار شد.

تقی رحمانی در این نشست سخنرانی خود را با عنوان "آزادی بیان، بنیان دموکراسی" ارایه کرد که تمرکز سخنان او بر تقویت جامعه مدنی در برابر حکومت ها به عنوان پشتیبان واقعی آزادی بیان بود.

وی ضمن بررسی شرایط متفاوت حاکم بر کشورهای منطقه خاورمیانه و شرایط بسیار متفاوت حاکم بر ایران گفت:«جامعه مدنی ایران اگر چه با فشار های بسیاری رو به رو است اما درحال شکل گرفتن است. نهادهای مدنی زیادی در ایران شکل گرفته اند، اما هنوز قدرتمند نشده‌اند و در سال‌های اخیر، این نهاد در عین تلاش با مشکلات فراوانی امنیتی مواجه بوده اند و به سختی به کار خود ادامه می دهند. اعضای فعال آن به زندان می روند و از کار اخراج می شوند. اما در مجموع رفتار جامعه مدنی ایران  برای رسیدن به آزادی های اساسی مانند آزادی بیان در جریان است. 

تقی رحمانی تاکید کرد: «نهادهای مدنی در ایران در تکاپوی آزادی هستند .اقشار جدید شهری و حتی روستایی تمایل دارند که با ایجاد نهاد مدنی از حقوق خود محافظت کنند و برخی از قوانینی که مانع از آزادی مدنی است را تغییر دهند. از همین روی با به راه انداختن کارزارهای گوناگون تلاش خود را ادامه می‌دهند. برای نمونه درانتخابات 1392 جامعه مدنی ایران با تیز هوشی تلاش کرد جناحی که در ایران طرف دار تشنج و کشمکش با جهان بود را از ریاست قوه مجریه دور کند. اما هنوز جناح های افراطی در حکومت ایران قدرت دارند».

وی افزود:« درجامعه ایران کشمکشی در جریان است که به دنبال استقرار آزادی است. این کشمکش با خواست مردم شهری طالب حقوق شهروندی، مبارزه مردم را شکل مدنی-سیاسی داده است که نوعی رشد یافتگی فرهنگی جامعه را نشان می دهد. رشدی که توانسته است در درون حکومت طرفدار یابد، جامعه مدنی را فعال سازد و قوانین ناعادلانه را به چالش بکشاند».

تقی رحمانی در پایان سخنان خود نقش مهم اندیشمندان مسلمان برای ایجاد تعامل بین اسلام و دموکراسی را یادآور شد، اندیشمندان غرب را مورد خطاب قرار داد و افزود:« هم اندیشمندان غربی و هم جوامع غربی می باید این نقش را درک کنند، پشتیبانی از این نقش را در دستور کار جدی قرار دهند و راه هر جامعه را برای رسیدن به آزادی بیان به رسمیت بشناسند. در عین حال در تعامل با اندیشمندان آن جامعه، تجربیات خود را منتقل کنند».

در طول تاریخ "روحانیت" و "حکومت دینی" آزادی بیان را تهدید کرده

وسمقی به پرسش‌ها پاسخ داد

یکی از سخنرانی‎های این کنفرانس که مورد توجه رسانه های سوئد هم قرار گرفت سخنرانی صدیقه وسمقی بود که همان روز در صفحه‌ی نخست روزنامه‌ی‌اوپسالا منتشر شد.

وی سخنان خود را بر سازگاری اسلام و آزادی بیان متمرکز کرد و گفت:«هنگامی که در رابطه‌ی اسلام و آزادی بیان بحث می شود سوال اساسی این است که" آیا اسلام آزادی بیان را به رسمیت میشناسد یا خیر؟»

وسمقی افزود: پاسخ من به این پرسش این است که در منبع اصلی اسلام یعنی قرآن، هیچ نشانه ای  وجود ندارد که از آن محدودیت و یا ممنوعیت برای آزادی بیان را بتوان برداشت کرد. در مقابل حتی می‌توان گفت برخی از آیات قرآن مشوق و موید آزدی بیان هستند، ازجمله آیه 18 سوره زُمر.

نویسنده و دین‌پژوه ساکن سوئد در ادامه ی سخنان خود این پرسش را بیان کرد که "چرا در جهان اسلام واقعیت به گونه ای دیگر است؟ چرا آزادی بیان وجود ندارد؟" و در مقام پاسخ  افزود: در طول تاریخ دو نهاد "روحانیت" و "حکومت دینی" در کنار هم و گاهی هم نهاد روحانیت به شکل مستقل با استفاده از نفوذ در میان مسلمانان آزادی بیان را تهدید کرده است.

وسمقی در بخش دیگری از سخنان خود گفت : «در جهان اسلام امروز برای دفاع از آزادی بیان و دموکراسی چالشی جدی وجود دارد. این چالش بین روشنفکران دینی و اسلام گرایان سنتی است. روشنفکران‌دینی تلاش می‌کنند میان اسلام و آزادی بیان و دموکراسی یک سازگاری بوجود آورند چرا که  از دیدگاه این گروه آزادی بیان جزو حقوق اساسی انسان است و نمی تواند در تعارض با دین باشد.

وی جریان روشنفکری دینی را از ضروریات رسیدن به دموکراسی درجهان اسلام و نیز فرایند صلح در جهان دانست و گفت: «این جریان با تهدید جدی روبه‌رو است. هر حرکتی که منجر به افراط گرایی اسلامی شود، تهدیدی جدی برای جریان روشنفکری‌دینی است. برای مثال حضور نظامی غرب در کشورهای اسلامی، یا توهین‌هایی که گاهی نسبت به پیامبر اسلام، قرآن و مقدسات اسلام در جوامع غربی صورت گرفته تهدیدی برای روشنفکری دینی در کشورهای اسلامی است. چرا که اینگونه رفتارها باعث تقویت افراط‌گرایی و امکان توجیه آنها درمیان توده‎های مسلمانان می‎شود. تقویت افراط‌گرایی اسلامی فقط به زیان کشورها و جوامع اسلامی نیست بلکه دموکراسی و صلح را در تمام جهان تهدید کرده و موجب شده افراط گرایی در غرب نیز تقویت می‌شود».

وی افزود من فکر می‌کنم غرب باید نسبت به سیاست های خود در قبال جهان اسلام تجدید نظر کند. دولت‎ها و شرکت‌های اقتصادی فقط به دنبال منافع خود هستند و نسبت به صلح، آزادی و دموکراسی نگرانی جدی ندارند. جوامع مدنی کشورهای  غربی باید دولت‌های خود را مجبور سازند تا سیاست‌های خود را به نفع صلح و دموکراسی در جهان تغییر دهند و فقط به منافع مادی خود فکر نکنند.

 نویسنده میهمان در پروژه جهانی شهر آزاد به پرسشی که متمرکز بر هزینه‌های جریان روشنفکری دینی بود پاسخ داد و تاکید کرد در جهان اسلام برای ایجاد سازگاری میان اسلام و دموکراسی و آزادی باید به تدریج برنامه ی اصلاح تفسیر از شریعت  و رفورم در برداشت نسبت به اسلام پیگیری شود. این امر یک پروسه‌ی درازمدت است و اصلاح عقاید و برداشت ها و نگاه به اسلام یک برنامه ی کوتاه مدت نیست. در این راه روشنفکران دینی هزینه های بسیاری را متحمل شده و می‌شوند و زندگی در تبعید هم در این راه هزینه یبسیار سنگینی است.

جنبش زنان در ایران و چشم انداز پیش روی

اسیه امینی در پنل زندگی در تبعید

در جریان این کنفرانس پروین اردلان و آسیه امینی هم هریک در نشست هایی جداگانه شرکت داشتند و دیدگاه های خود را بیان کردند.

پروین اردلان کنشگر جنبش‌زنان، روزنامه‌نگار و یکی از شرکت‌کنندگان پانل "خشنودی آزادی دردوسوی" بود. وی ضمن معرفی بسیار فشرده‌ی جنبش زنان در ایران به تلاش های برابری خواهی و مترقی جنبش زنان در ایران اشاره کرد و برخی از مهم ترین کوشش ها در این مورد را برشمرد.

این روزنامه نگار ساکن سوئد ضمن اشاره به تجربیات شخصی خود برخی از دست آوردهای جنبش زنان ایران در چند سال گذشته، موانع و سرکوب های متوجه این جنبش و هزینه های تحمیل شده بر آن را برشمرد، چشم‌انداز پیش روی جنبش زنان و جنبش دموکراسی خواهی در ایران را مورد بررسی قرارداد.

"آسیه امینی" شاعر و روزنامه‌نگار یکی از شرکت کندگان نشست "زندگی در تبعد، فرصت‌های جدید ؟"  بود که با "الیزابت دیویک"  روزنامه‌نگار نروژی و یکی از مسئولان بنیادجهانی شهر آزاد به گفتگو نشست.  این شاعر ایرانی ساکن نروژ در سخنان خود به شرایط دوگانه ی زندگی در تبعید اشاره کرد.

کتاب ها و دفاتر شعر آسیه امینی در این نشست معرفی شد. وی دو سروده از دفاتر شعر خود را به فارسی اجرا کرد و الیزابت دیویک برگردان آن را به انگلیسی و نروژی برای حاضران خواند. این شروده ها تشویف بسیار شرکت کنندگان در سالن را به دنبال داشت.#

گزارش و عکس : فرشید فاریابی

این گزارش در رادیو فردا منتشر شد